Autizam, ili poremećaj iz spektra autizma (ASD), je kompleksan neurološki razvojni poremećaj koji utiče na način na koji pojedinci komuniciraju, ponašaju se i interaguju s okolinom. Karakterišu ga poteškoće u socijalnoj interakciji, komunikaciji i prisustvo ograničenih, ponavljajućih obrazaca ponašanja.
Svetski dan osoba sa autizmom se međunarodno obeležava 2. aprila svake godine, podstičući države članice Organizacije ujedinjenih nacija da preduzmu mere za podizanje svesti o ljudima sa spektar autističnim poremećajem, uključujući autizam i aspergerov sindrom širom sveta.
Prema podacima Svetske zdravstvene organizacije (SZO), procenjuje se da je tokom perioda od 2012. do 2021. godine oko 1 od 100 dece imalo autizam, s trendom povećanja prevalencije tokom vremena. Ova brojka može biti potcenjena u zemljama sa niskim i srednjim prihodima, gde su dijagnostički resursi ograničeniji.
Prema podacima Instituta za javno zdravlje „Dr Milan Jovanović Batut“, do 31. marta 2024. godine, u Registru dece sa smetnjama u razvoju evidentirano je 3.418 dece uzrasta do 18 godina, od kojih 1.666 ima dijagnozu poremećaja iz spektra autizma. Ovi podaci ukazuju na značajan broj dece sa autizmom u Srbiji, s tim da je broj dečaka sa ovom dijagnozom veći nego broj devojčica.
Autizam je češće dijagnostikovan kod dečaka nego kod devojčica. Prosečan odnos je oko 4,3:1 u korist dečaka. Međutim, devojčice sa autizmom češće imaju pridružene kognitivne smetnje, što sugeriše da se blaži oblici autizma kod devojčica mogu propuštati ili kasnije dijagnostikovati.
Porast broja dijagnoza autizma može se pripisati različitim faktorima, uključujući:
- Poboljšane dijagnostičke metode: Širenje kriterijuma za dijagnozu i veća dostupnost dijagnostičkih alata doveli su do identifikacije većeg broja slučajeva.
- Povećana svest: Veća informisanost javnosti i stručnjaka o autizmu rezultirala je ranijim prepoznavanjem simptoma i traženjem stručne pomoći.
- Promene u životnoj sredini: Iako su genetski faktori ključni u razvoju autizma, istraživanja sugerišu da faktori životne sredine, poput zagađenja vazduha, mogu povećati rizik od razvoja autizma. Na primer, studija sa Harvarda ukazuje na povećan rizik od autizma kod dece čije su majke bile izložene visokom nivou zagađenja tokom trudnoće.
- Životni vek osoba sa autizmom: Istraživanja pokazuju da osobe sa autizmom mogu imati kraći prosečan životni vek. Studija Karolinska Instituta navodi da je prosečan životni vek osoba sa autizmom 39,5 godina, što je znatno manje u poređenju sa opštom populacijom.
Autizam je kompleksan poremećaj sa rastućom prevalencijom širom sveta, uključujući i Srbiju. Razumevanje statistike i faktora koji doprinose porastu dijagnoza ključno je za unapređenje dijagnostike, tretmana i podrške osobama sa autizmom i njihovim porodicama.
Foto: ilustracija